Σύγχρονος αρπαγές γης και οι γεωργικές επενδύσεις έχουν προσελκύσει τεράστια προσοχή. Οι μετασχηματισμοί στην κατοχή γης, την παραγωγή και την κοινωνική αναπαραγωγή στον απόηχο των βιασύνων γης έχουν δημιουργήσει α πλούσιος βιβλιογραφία. Ένα κεντρικό ερώτημα αφορά εργασίακαι τις επιπτώσεις του για το δομικό μετασχηματισμό και αγροτικά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης.
Εξωστρέφεια, εξαγωγές και εργασιακό ζήτημα
Στη Σενεγκάμπια, οι διασταυρούμενες πιέσεις της τροφής, της γης και του κεφαλαίου συνδέονταν ιστορικά με την αναζήτηση νέας εργασίας και καλλιέργειες σε μετρητά (βαμβάκι, μετά φιστίκι, ακολουθούμενες από φρέσκα φρούτα και λαχανικά) στις συνοριακές αγορές για την Ευρώπη. Ορισμένοι από αυτούς τους μετασχηματισμούς έχουν τεκμηριωθεί ευρέως από Αιγύπτιο οικονομολόγο Sameer AminΣενεγαλέζος ιστορικός Μπουμπακάρ Μπάρι και Αμερικανός ιστορικός Σβεν Μπέκερτ. Το 1819, υπογράφηκε η Συνθήκη Ndiaw μεταξύ της Γαλλίας και των ηγετών του Βασιλείου Waalo (στη βόρεια Σενεγάλη), επιτρέποντας στη Γαλλία να δημιούργησε τρεις γεωργικές βάσεις στη βόρεια Σενεγάλη για εξαγωγή. Αυτό το σχέδιο αγροτικού αποικισμού απέτυχε κυρίως λόγω της αντίστασης των κατοίκων του Βασιλείου Waalo (το Τρελός τρελός) και την αδυναμία των Γάλλων αποικιακών ηγετών να εξασφαλίσουν παραχωρήσεις γης που νόμιζαν ότι τους μεταβιβάζονταν αυτόματα και οριστικά μέσω της συνθήκης. Οι ηγέτες του Waalo, που διαχειρίζονταν τη γη για λογαριασμό της κοινότητάς τους, κατάλαβαν το αντίθετο. Αυτή η αντικρουόμενη ερμηνεία σχετικά με τον τρόπο διακυβέρνησης της γης έγινε μια επαναλαμβανόμενη πηγή συγκρούσεων.
Ένα άλλο πρόβλημα ήταν η έλλειψη εργατικού δυναμικού—η Τρελός τρελός αρνήθηκαν την καταναγκαστική εργασία και προτίμησαν να καλλιεργήσουν τις καλλιέργειες επιβίωσής τους παρά αυτές για εξαγωγή. Αυτή η άρνηση οδήγησε στην επιστροφή του λαθρεμπορίου σκλάβων και των σχετικών καταχρήσεων. Η ανασφάλεια που δημιουργήθηκε από τους γείτονες του Waalo και η αντίσταση του εμπορικού κεφαλαίου πρόσθεσαν την αποτυχία. Αυτά είναι το κλειδί για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο έχουν ιζηματοποιηθεί διάφορες ιστορικές δυναμικές για να καταστήσουν την περιοχή της κοιλάδας του ποταμού της Σενεγάλης (ιστορικό Waalo) τον τόπο της βιασύνης γης που ξεκίνησε το 2007-2008, ειδικά για την παραγωγή εξαγωγών φρέσκων φρούτων και λαχανικών.
Η επανεξέταση αυτής της πλούσιας ιστορίας μας προσφέρει μια καλύτερη κατανόηση των σχέσεων εκμετάλλευσης και της σύγχρονης αντίστασης εξορκισμός από ορισμένες κοινότητες αυτής της περιοχής. Είναι μια υπενθύμιση της βίας της πρωτόγονης συσσώρευσης, μιας βίας που είναι σε εξέλιξη. Τανζανός ιστορικός Issa Shivji το θέτει καλά:
Η πρώιμη συνάντηση της Αφρικής με την Ευρώπη δεν ήταν εμπορική που αφορούσε την ανταλλαγή εμπορευμάτων, αλλά μάλλον τη μονομερή λεηλασία των ανθρώπινων πόρων. Η αφρικανική σκλαβιά δεν ήταν ούτε εμπόριο, ούτε τρόπος παραγωγής. Ήταν απλώς μια ληστεία ενός λαού σε ηπειρωτική κλίμακα που διαπράχθηκε για τέσσερις αιώνες με τη δύναμη των όπλων.
Παρά την επακόλουθη προσπάθεια ανάπτυξης νέων καλλιεργειών το 1826 στο Saint-Louis, το εμπορικό κεφάλαιο τελικά επικράτησε με την αποτυχία της γεωργίας. Ως αποτέλεσμα, οι ηγέτες της μεταπολίτευσης «κληρονόμησαν μια χώρα οργανωμένη από και για το εμπορικό κεφάλαιο» μετά το 1960 ως Κάθριν Μπουν το βάζει. Στο ίδιο πνεύμα, Koddenbrock, Kvangraven και Sylla Σημειώστε πώς το εμπορικό κεφάλαιο δημιούργησε στη συνέχεια αποικιακές και μετα-αποικιακές δομές εξόρυξης.
Πέρα από τις διαδικασίες απόκτησης γης, είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή στο πώς η γη γίνεται κεφάλαιο και πώς περιλαμβάνονται, αποκλείονται ή μάλλον οι αγροτικοί εργαζόμενοι ενσωματώθηκε δυσμενώς σε αυτά τα αγροδιατροφικά δίκτυα. Για παράδειγμα, το 2011 Εκθεση ΙΔΕΩΝ σχετικά με την αρπαγή γης στη Νότια Αφρική, η Ruth Hall παρέχει μια χρήσιμη τυπολογία των αγροτικών μετασχηματισμών από την επιβίωση στις καπιταλιστικές επιταγές. Εκτός από τα μοντέλα που βασίζονται στην εκτόπιση των πρωτογενών παραγωγών και στη δημιουργία μεγάλων αγροτικών περιοχών με εξαγωγικό προσανατολισμό, ο Hall δίνει έμφαση σε προγράμματα «εμπορευματοποίησης in situ» και «outgrower» όπου οι μικροπαραγωγοί εμπορευμάτων και άλλοι χρήστες γης ενσωματώνονται σε εμπορικές αλυσίδες αξίας. Αυτή είναι μια πρόσκληση για να προχωρήσουμε πέρα ευρωκεντρισμός και μεθοδολογικός εθνικισμός στις αναλύσεις μας για τη γενεαλογία των καπιταλισμός και των διαδικασιών εκμετάλλευσης.
Κληρονομιές του φυλετικού πατριαρχικού αποικιακού καπιταλισμού
Το 1961, ένα χρόνο μετά τον εορτασμό της ανεξαρτησίας 17 αφρικανικών εθνών συμπεριλαμβανομένης της Σενεγάλης, δημοσίευσε ο Γάλλος φιλόσοφος Frantz Fanon Οι Άθλιοι της Γης. Εγραψε:
Το αποικιακό σύστημα, στην πραγματικότητα, ενδιαφερόταν μόνο για ορισμένα πλούτη, ορισμένους φυσικούς πόρους, για την ακρίβεια εκείνους που τροφοδότησαν τις βιομηχανίες του (…). Ως αποτέλεσμα, το νεαρό ανεξάρτητο έθνος είναι υποχρεωμένο να διατηρήσει τους οικονομικούς διαύλους που δημιούργησε το αποικιακό καθεστώς. Μπορεί, φυσικά, να εξάγει σε άλλες χώρες και σε άλλες νομισματικές ζώνες, αλλά η βάση των εξαγωγών της παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητη. (…) Ίσως όλα πρέπει να ξεκινήσουν από την αρχή: Πρέπει να αλλάξει το είδος των εξαγωγών, όχι μόνο ο προορισμός τους. (…) Για να γίνει αυτό, ωστόσο, χρειάζεται κάτι άλλο εκτός από ανθρώπινη επένδυση. (…) Εάν δεν τροποποιηθούν οι συνθήκες εργασίας, θα χρειαστούν αιώνες για να εξανθρωπιστεί αυτός ο κόσμος που οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις έχουν περιορίσει σε ζωικό επίπεδο.
Τα αφρικανικά έθνη παρήγαγαν ορισμένες καλλιέργειες μόνο για να καλύψουν τις ανάγκες των ευρωπαϊκών μητροπόλεων. Στη Σενεγάλη, για παράδειγμα, η αυξανόμενη ζήτηση για ελαιούχους σπόρους, οι οποίοι είχαν έλλειψη στις ευρωπαϊκές αγορές, ήταν αποφασιστικός παράγοντας στην απόφαση της χώρας να παράγει φυτικό έλαιο πριν από την ανεξαρτησία. Η εισαγωγή αραχίδων από τους Γάλλους για την κάλυψη των αναγκών της αποικιακής οικονομίας επηρέασε την εξειδίκευση της Σενεγάλης σε αυτήν την κερδοσκοπική εξαγωγική κουλτούρα και αύξησε την αγροτική κοινωνική διαφοροποίηση με την εξάπλωση του εμπορίου και της καλλιέργειας μετρητών.
Ο Fanon είχε ήδη καταλάβει την κεντρική θέση της εργασίας στην αποξένωση και την υποταγή των αφρικανικών μετα-αποικιακών οικονομιών σε έναν διεθνή καταμερισμό εργασίας και παραγωγής τροφίμων που ποτέ δεν προορίζονταν για τη δική τους πρόοδο και των λαών τους. Κάλεσε αυτές τις χώρες να ξανασκεφτούν τις προτεραιότητές τους για να καθορίσουν τις έννοιες της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας για τις ίδιες και τις ίδιες: Τι πρέπει να παράγουν; Προς όφελος ποιών; Γιατί; Καταλάβαινε ότι τα επιχειρήματα που βασίζονταν στο κληρονομικό, συχνά κατασκευασμένο «συγκριτικό πλεονέκτημα» ήταν αβάσιμα – κρατώντας τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου καταδικασμένες να δίνουν προτεραιότητα στην παραγωγή τροφίμων για άλλους, κυρίως στον Παγκόσμιο Βορρά, με κόστος για το δικό τους.
«Βιομηχανίες χωρίς καπνογόνα» και κυρίαρχα αγροτικά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης
Η εξαγωγική κηπουρική έχει παρουσιαστεί ως ένα πολλά υποσχόμενο μονοπάτι για Αφρική προς την βιομηχανοποιώ σε ένα πλαίσιο ανάπτυξης ανεργίας. Έχει γίνει ένας από τους τρεις πιο υποσχόμενους εξαγωγικούς τομείς της Σενεγάλης. Παράλληλα με άλλες εμπορεύσιμες υπηρεσίες όπως ο τουρισμός, οι μεταφορές και η πληροφορική, η εξαγωγική κηπουρική, ιδιαίτερα στον τομέα των νωπών φρούτων και λαχανικών και των αλυσίδων αξίας της γεωργικής μεταποίησης, ορίζεται τώρα ως εναλλακτική λύση στη μεταποίηση στην Αφρική. Η εξαγωγική κηπουρική επαινείται για τις δυνατότητές της να μεταμορφώσει δομικά τις αφρικανικές οικονομίες χωρίς μεταποίηση (η κατ‘ εξοχήν παραδοσιακή βιομηχανία καπνογόνων). Για παράδειγμα, οι εξαγωγές κηπευτικών της Σενεγάλης στην Ευρώπη γνώρισαν θεαματική άνοδο την τελευταία δεκαετία — από 7.767.319 κιλά το 2000, 29.910.997 κιλά το 2009 σε 105.982.906 κιλά το 2019, σύμφωνα με τα στοιχεία της Senegal Government Invests.
Αλλά τι είναι η εκβιομηχάνιση εάν εμποδίζει τα κυρίαρχα μέλλοντα; Ο Σαμίρ Αμίν το κατάλαβε αυτό και ζήτησε α αποσύνδεσηόχι ως αυταρχική, αλλά ως άρνηση μιας χώρας να υποβάλει την εθνική αναπτυξιακή της στρατηγική στην επιταγή της παγκοσμιοποίησης και της συσσώρευσης σε παγκόσμια κλίμακα. Μόνο οι άνθρωποι κάνουν τη δική τους ιστορία (2019), μια συλλογή από τα 10 πιο σημαντικά δοκίμια του Amin που δημοσιεύθηκαν μετά το θάνατό του, περιέχει μια ζωντανή υπενθύμιση των αγροτικών αντιφάσεων του καπιταλισμού και της θανατηφόρας βίας της συνεχιζόμενης δυναμικής της πρωτόγονης συσσώρευσης:
Ο ισχυρισμός ότι ο καπιταλισμός έχει όντως λύσει το αγροτικό ζήτημα στα ανεπτυγμένα του κέντρα ήταν πάντα αποδεκτός από μεγάλα τμήματα της αριστεράς (…). Αυτό που πάντα παραβλέπονταν ήταν ότι ο καπιταλισμός, ενώ έλυνε το ζήτημα στα κέντρα του, το έκανε δημιουργώντας ένα γιγάντιο αγροτικό ζήτημα στις περιφέρειες, το οποίο μπορεί να λύσει μόνο μέσω της γενοκτονίας του μισού ανθρώπινου είδους.
Ως αφρικανή φεμινίστρια μελετήτρια Oyerónke Oyewumí μας υπενθυμίζει ότι ο αποικισμός αφορούσε τόσο τον «αποικισμό σωμάτων και μυαλών» όσο και με τον αποικισμό φυσικών χωρών. Επομένως, είναι απαραίτητο να αντικατασταθεί αρπαγές γης και την παραγωγή τροφίμων σε μια ιστορική προοπτική, προκειμένου να κατανοήσουμε πώς οι προηγούμενες διαδικασίες συσσώρευσης και οι πολιτικές απαντήσεις σε αυτές έχουν καθιζάνει και επηρεάζουν, τουλάχιστον εν μέρει, τον τρόπο με τον οποίο οι κοινότητες ανταποκρίνονται στις συμφωνίες γης σήμερα. Αποτυγχάνοντας να ιστορικοποιήσουμε τις αρπαγές γης, αποτυγχάνουμε να διαχωρίσουμε τη δυναμική της συσσώρευσης, να καθορίσουμε τη γενεαλογία του φυλετικού καπιταλισμού και να τεκμηριώσουμε αντίσταση πέρα από την εκποίηση. Διαιωνίζουμε επίσης τον μύθο ότι ο μοναδικός σκοπός αυτής της συσσώρευσης είναι μόνο η γη, όχι η εργασία, και επίσης αποτυγχάνουμε να ορίσουμε τι θα παράγουμε και για ποιον.
Η περιπτωσιολογική μελέτη που έλαβε χώρα πριν από περισσότερα από 200 χρόνια στο Waalo παρουσιάζει την κεντρική θέση της εργασίας κατά τη διάρκεια της βιασύνης της γης και πώς επιδείνωσε την κοινωνική διαφοροποίηση και κινητικότητα. Μετέτρεψε επίσης τις γεωγραφίες της παραγωγής τροφίμων, με αυξανόμενη υπερβολική εξάρτηση δίκτυα φροντίδας εργασίας στον Παγκόσμιο Νότο για την καπιταλιστική κοινωνική αναπαραγωγή.
Η εξέταση της σύγχρονης δυναμικής της κεφαλαιοποίησης της γης και της εργασίας στα αφρικανικά και παγκόσμια δίκτυα αγροδιατροφής υπό το πρίσμα αυτής της πλούσιας ιστορίας μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τις συνδέσεις και τις αποσυνδέσεις της συσσώρευσης παγκοσμίως, τις τοπικές προεκτάσεις της, καθώς και ορισμένες από τις υποσχέσεις και τις δυσαρέσκειες/ με τη μεταπολίτευση.
Rama Salla Dieng είναι Λέκτορας Αφρικανικών Σπουδών και Διεθνούς Ανάπτυξης στο Κέντρο Αφρικανικών Σπουδών, Σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, Ηνωμένο Βασίλειο και είναι συνδεδεμένη με τη Σχολή Δημόσιας Διακυβέρνησης Mandela, Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν, Νότια Αφρική.
Αυτή η ανάρτηση δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις Η Αφρική είναι μια χώρα. Φωτογραφία από Άνι Σπρατ επί Ξεβιδώστε
